Temporomandibuler eklem kulağın önünde, kafatasının yanında yer alan temporal kemik (şakak kemiği) ile mandibulanın (alt çene) buluştuğu küçük bir eklemdir. Temporomandibuler eklem kayma hareketi yapan, vücudun en sık kullanılan eklemidir. Çenenin arka üst kısmındaki yuvarlak sonu, başka bir deyişle hareketli kısmına kondil ismi verilir. Kondilin diğer tarafına artiküler çukur (soket) adı verilir. Kondil ile çukur arasında kıkırdaktan meydana gelen disk bulunur. Disk stresleri emen bir yastık görevi görür ve çene kapanması sırasında kondilin rahat hareket etmesini sağlar. Alt çene; kaslar, ligamentler yardımıyla şakak kemiğine tutunur ve bu kaslar sayesinde hareket edip, fonksiyon görür. Çeşitli faktörlere bağlı olarak bu fonksiyonda bozulmalar görülebilir ve Temporomandibular eklem bozuklukları ortaya çıkar.
Temporomandibular eklem (TME) bozukluklar, birçok etkene (multifaktöryel) bağlı olarak gelişir. TME ve çevre dokulara gelen travmalar, maloklüzyonlar ve parafonksiyonel aktiviteler, genetik ve gelişimsel yatkınlık, psikolojik gerilimler gibi pek çok etyolojik (hazırlayıcı) faktör ve risk faktörü bulunmaktadır.
Bunları sıralayacak olursak;
1.Travma: Trafik kazası, kavga/düşme sırasında yüze alınan darbe sonucu eklemde akut hasar oluşabilir.
- Oklüzal faktörler: Malokluzyon (çenelerin/dişlerin birbirleri ile ilişki bozukluğu, diş çapraşıklıkları) nedeniyle aşırı yük binmesi sonucu eklemde kronik hasar oluşabilir.
- Parafonksiyonel (çiğneme, konuşma ve yutkunma aktiviteler dışında kalan hareketler) aktiviteler: Bruksizm (İstemsiz diş sıkma/gıcırdatma alışkanlığı) yanı sıra yanak/dudak/dil ısırma, tırnak yeme, kalem veya benzeri maddelerin ağızda tutulması da diğer sık karşılaşılan oral parafonksiyonel alışkanlıklar arasında yer almaktadır. Parafonksiyonel aktivitelerin yoğunluğu ve sıklığı, stres, kaygı bozukluğu (anksiyete), uyku bozuklukları ve nöroleptik ilaç kullanımıyla artış gösterebilmektedir.
- Cinsiyet: Kadınlarda 4–6 kat daha fazla görülür.
- Yaş: Yaşla birlikte görülme sıklığı (insidansı) artar
6.Emosyonel stres ve kişilik: Sosyal ortamda oluşan hayal kırıklığı, yalnızlık, kayıplar, değer görmemek ve iş kaybı gibi faktörler emosyonel strese neden olur. Emosyonel stress çiğneme kaslarında gerginlik (tonus) artışı ve çeşitli parafonksiyonel alışkanlıklara yola açabilmektedir.
Temporomandibular eklem (TME) bozuklukları, genellikle ağrı, eklem sesi (kliking) ve alt çene hareketlerinde kısıtlılıkla karakterizedir. Bu belirtilere (semptomlara) ek olarak baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması (tinnitus) ve işitme kaybı da tabloya eşlik edebilir. Türk toplumunun yaklaşık %75’inde TME rahatsızlıkları görülmekle birlikte toplumun %3-11’inde tedaviye ihtiyaç duyulacak ciddi belirtiler görülmektedir.
TME bozukluklarının başında alt çene kemiği ile soket arasında yer alan diskin yer değiştirmesi veya yerinden çıkması gelir. Yer değiştirmiş disk kliking (tıkırtı) sesi çıkartabilir. Ayrıca çene hareketlerini kısıtlar ve ağız açma, kapama sırasında ağrıya neden olur. Temporomandibuler eklem rahatsızlıklarından biri de eklem iltihabıdır (artrit). Artrit yaralanma veya geceleri diş sıkma sonucu gelişir.
Ağız diş ve çene yüz cerrahının rolü
Temporomandibuler eklem bozuklukları ortaya çıkınca, ağız diş ve çene cerrahına danışılmalıdır. Ağız, dişler ve çenelere hakim olması nedeniyle ağız diş ve çene cerrahları sorunların teşhisini doğru şekilde yapabilmektedirler. Çeşitli görüntüleme tetkikleri isteyebilirler.
Tedavi
Temporomandibuler eklem bozuklukları için uygun tedavi doğru teşhis sonrasında sağlanır. TME bozuklukları, multifaktöriyel olduğu için tedavisinde farklı yöntemlerin kombine kullanıldığı konservatif yaklaşımlar bulunmaktadır. Konservatif tedaviler yetersiz kaldığında cerrahi tedaviler tercih edilmektedir. TME hastalıklarının tedavisinde hedef, etkeni belirlemek ve etyolojiye yönelik uygun tedaviyi uygulamaktır. Tedavinin başarısı hastanın motivasyonuna, hekim ile işbirliğine (kooperasyonuna) ve uyarılara dikkat etmesine bağlıdır.
Tedavide hazırlayıcı faktörlerin düzeltilmesi, hastalık belirtilerinin giderilmesi, eklem hareketlerinin yeniden sağlanması hedeflenir. Hastaların çoğunda, TMB’nin belirti ve bulguları tedaviyle veya tedavi uygulanmaksızın zaman içerisinde düzelme olur. Ancak %85’i 3 yıl içinde iyileşir. Bu nedenle konservatif/koruyucu tedaviler, girişimsel tedavilerden önce uygulanmalıdır.
TMB’nin başlangıç tedavisi hasta eğitimi, yumuşak diyet uygulaması, parafonksiyonel faktörlerin azaltılması, fizik tedavi, medikal tedavi, uyku kalitesinin arttırılması ve oklüzal terapi gibi tedavi yaklaşımlarının uygulamasını içerir.
Konservatif tedavi başarısız ise veya eklemde hasar meydana geldiyse cerrahi işlem gerekliliği doğar. Cerrahi, artroskopi veya direk cerrahiyle hasarlı dokuların düzeltilmesini içerebilir.
İzmir Çene ekleminde ağrı, çeneden ses gelmesi, çene kayması, çenede kütürdeme, İzmir Alsancak çene eklemi hastalıkları